Onstuimig als hijzelf kan Jandino Asporaat worden geprezen om zijn prestaties als stand-upcomedian, tv-presentator, acteur én ondernemer. In het boek Dino; Dromen met je ogen open geeft hij zicht op het grillige traject dat hij heeft afgelegd vanuit zijn geboorte-eiland Curaçao naar de top van het Nederlandse amusement. Het is een lezenswaardig en bijtijds ontroerend boek geworden.
door Aart G. Broek, verschenen in Antilliaans Dagblad, 30 november 2019
Door de hulp in te roepen van de tekstschrijver Guus Pengel is het niet alleen een opmerkelijk boek geworden. Het is tevens een tastbare invulling van een van de vele handreikingen, inzichten, zakelijke en levenslessen die Dino zijn lezers meegeeft. ‘Als je jezelf kent en een goed plan hebt opgesteld, dan ben je goed op weg. Maar je hebt nog niet alles voor elkaar om je droom te realiseren. Daarvoor is het namelijk ook heel belangrijk dat je je omringt met de juiste mensen. (…) Stimuleren de mensen in je omgeving jou of zijn er mensen die je naar beneden halen?’
Pengel moet de motiverende steun zijn geweest om van de omvangrijke droom van Asporaat een stukje te verwezenlijken, namelijk met het boek lezers inspireren. Asporaat zelf wist zijn dromen inmiddels in grote mate te realiseren. De inspiratie die hij zou kunnen vormen, ligt in het delen van zijn ervaringen om succesvol te worden. Het boek is de met Pengel gedeelde inspanning om die ervaringen kernachtig te schetsen en die te koppelen aan uitspraken met een meer algemene waarde.
COMFORTZONE / Jandino’s eerste optreden bij de commerciële omroep RTL werd een emotioneel drama voor hem door het corrigerende handelen van de bekende Nederlandse zanger en tv persoonlijkheid Gordon. Het lezen van de autocue ging Jandino slecht af. Al leek het voor het aanwezige publiek nog wel tot de show te behoren, Gordons opmerking ‘we zijn hier niet bij de migrantentelevisie’ kwam bij hem wel degelijk hard binnen. Hij wist zijn boosheid te onderdrukken, herpakte zich en draaide toch verder wel aardig mee. Op weg terug naar huis ‘moest (ik) huilen van woede, zo ongelukkig was ik. (…) Mijn zelfvertrouwen was even helemaal weg.’ Jandino glijdt de slachtofferrol in.
Toch eindigde deze ervaring met een stellige dankbaarheid naar Gordon en zijn strenge – en als vernederend ervaren – uithaal. ‘Niemand gaat het makkelijk voor mij maken, wat ik ga moeten doen: ik ga het moeten nemen. Wat ik moet doen is trainen, lange dagen maken en ervoor zorgen dat ik de beste presentator word die ik kan zijn voor dit programma.’ Gordon slaat Asporaat als het ware uit zijn comfortzone, voedt onvermijdelijk onzekerheid en angst voor falen. Daarop volgt het inzoomen op de eigen tekortkomingen en de inspanningen om deze in constructieve vaardigheden om te zetten. Dat is verdomd hard werken, waarbij Asporaat aantekent om toch bovenal het geloof in jezelf, je mogelijkheden en dromen te behouden. Een positief zelfbeeld is, zo lijkt wel gesteld te mogen worden, de meest essentiële kracht die beschermd en gevoed moet worden. Die legt het fundament voor de wilskracht om op constructieve wijze door te gaan.
ZELFBEELD / De koestering van wie je bent, het vertrouwen in eigen kunnen en de positieve waardering voor de eigen verlangens – steevast ‘dromen’ genoemd door Jandino – lopen als een rode draad door het boek. Dat zelfbeeld staat voor velen onder flinke druk, met name onder de meer of minder donker gekleurde bevolkingsgroepen. De Afro-Curaçaoënaar Asporaat heeft die druk vanaf zijn jongste jaren ervaren bij het opgroeien in een ten dele liefdeloze en hardhandige omgeving zowel in Curaçao – waar hij tot z’n elfde woonde – als in Nederland. De maanden in een Nederlands internaat waren een hel, maar ook aan die ervaringen verbindt hij – terugblikkend – enige opbouwende bijwerking.
‘Ik leerde onderhandelen, want die kinderen die daar zaten, waren zo gehaaid, dat je elk moment van de dag ook op dat gebied alert moest zijn. We kregen daar ook een soort van versnelde inburgeringscursus, want je moest de hele dag Nederlands praten. Hierdoor sprak ik veel beter Nederlands dan andere Antilliaanse jongens die net zolang als ik in Nederland waren. (…) Ik had gezien hoe zwaar de witte, Hollandse kindjes het hadden en hoe keihard de maatschappij voor hen was. Dus als ik als donker jongetje het in deze maatschappij wou redden, moest ik keihard werken.’
Deze ervaringen zijn tevens lessen die hij zijn lezers voorhoudt. Zijn eigen krachtige zelfbeeld blijft overeind door de jaren. Af en toe wankelt het fors, maar het stort niet in. Zijn adagium blijft ‘geloof in jezelf, dan komt de rest goed’. Dat is hoe dan ook gemakkelijker gezegd dan gedaan en stellig niet voor ieder weggelegd. Een belangrijke (f)actor is met regelmaat aanwezig geweest in zijn leven, waardoor Jandino dat vertrouwen in zichzelf heeft kunnen behouden en dit zelfs kon groeien. Hij gebruikt de term niet, maar ze waren er: significant others: voor Dino betekenisvolle personen die vertrouwen in hem uitspraken.
SIGNIFICANT OTHER / Tussen Gordons vernedering en de hernieuwde inspanningen van Jandino om tóch door te gaan en te scoren bij RTL staat de gezaghebbende producer John de Mol. Een uitspraak van De Mol als deze tekent een significant other: ‘Fuck de autocue, als je iets zes keer moet doen, doen we het gewoon zes keer. Net zolang tot jij er goed op staat.’ Dit is de inspiratie die je zelfbeeld overeind houdt, voedt en verstevigt. Ook al is enig gezond narcisme Jandino niet vreemd, net als ieder ander heeft hij die significant others broodnodig.
Dergelijke belangwekkende derden kwam Asporaat op cruciale momenten op zijn pad tegen. Ze waren er onder meer in de begeleiding bij het jongeren project Young Stage in Rotterdam waaraan hij deelnam, bij het aanbod om als presentator op te treden in een Rotterdamse talentenjacht en de prijs die hij wegsleepte bij het Camerettenfestival in 2005. Evenzovele uitspraken van vertrouwen en waardering – niemand kan zonder, ook Jandino niet, zo geeft hij onomwonden aan. Ze zijn van doorslaggevend belang.
Het belangrijkste houvast blijkt zijn moeder te zijn geweest: ‘(…) dat ik zo hard kan werken, komt door haar. Omdat ik mijn moeder heb zien zwoegen in haar drie baantjes, dacht ik elke keer als het de afgelopen jaren zwaar was: als zij het kan, dan kan ik het ook. (…) Door haar harde werk en de offers die zij heeft gebracht, ben ik nu waar ik ben […]’
VADERSCHAP / Met liefdevolle gevoeligheid komt Jandino’s moeder in beeld en met evenzo gepaste afkeer zijn vader. Die ontbrak aan zijn opvoeding en onderhield een ander gezin. Door de komst van zijn zoon Elijah en de innige band die Jandino met hem heeft, ‘besefte ik alleen maar nog meer wat ik gemist had. (…) Een vader is net zo belangrijk in een gezin als een moeder.’ Ook daaraan verbindt Jandino de nodige lessen en inzichten om ter harte te nemen. Het is niet alleen zijn zakelijke carrière die wordt getekend, maar we krijgen ook de lijnen van persoonlijke ontwikkelingen in beeld, onder meer waar het zijn vader en zijn eigen vaderschap betreft.
Bij een optreden op Curaçao, waar zijn vader ook aanwezig is, beschaamt Jandino publiekelijk zijn vader. Na de voorstelling spreekt die hem er op aan, begint zich te verontschuldigen en zijn afwezigheid toe te schrijven aan Jandino’s moeder. ‘Ho, stop!’ werpt Jandino zijn vader toe. ‘Dat gaan we dus niet doen.’ Hij beëindigde het gesprek. ‘Ik wilde nu niet horen dat de vrouw die er wél altijd voor mij was ook maar enige blaam trof.’
We treffen meer voorbeelden in het boek van fikse teleurstelling en ergernis en hoe hij daarmee omging. Ze dienen ter illustratie van het houvast dat hij met name jongeren en jong volwassenen met een migratie-achtergrond wil bieden. Blijf staan, laat je niet omver kegelen, denk na. De reactie op zijn vader – die natuurlijk ook de grootvader van zijn eigen zoon is – kent overigens nog een indringende wending aan het slot van het boek.
Ongetwijfeld is er het nodige af te dingen op sommige raadgevingen van Jandino. Ook de opbouw van het boek kent wat verrassende sprongen en wie er wordt aangesproken is soms verwarrend. Dit neemt niet weg, dat het boek niet alleen interessant is voor Afro-Curaçaoënaars waar dan ook in het Koninkrijk. Het boek is zonder meer voor iedereen die buiten de eigen bubbel stapt, een aandachtig lezen waard. Een Papiamentstalige bewerking mag sowieso niet uitblijven.
Jandino Asporaat m.m.v. Guus Pengel, Dino; Dromen met je ogen open. Utrecht/Antwerpen: Kosmos uitgevers, 2019; 257 pp.