foto © Aart G. Broek / Klasse!
Het salafisme in Nederland werd opnieuw onderzocht door de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV). De islamitisch-religieuze ideologie en haar aanhangers hadden enkele jaren terug ook al verholen aandacht van inlichtingendiensten over zich afgeroepen. Sindsdien bleek de aanhang in westerse landen toegenomen en het salafistische missiewerk geïntensiveerd. Eerdere bevindingen behoefden verder niet wezenlijk bijgesteld, zo maakt het rapport van AIVD en NCTV kenbaar.
door Aart G. Broek, column gepubliceerd op website Sargasso, 29 december 2015, en op website Opiniestukken, 11 januari 2016.
VOEDINGSBODEM / Salafisme betekent ook nu nog de verspreiding van ‘onverdraagzame, isolationistische, antidemocratische en polariserende opvattingen’. Deze dictatoriale idealen zouden, zo formuleert het rapport heel voorzichtig, ‘voor sommige aanhangers kunnen bijdragen aan radicalisering naar gewelddadig jihadisme.’
In de ogen van onder meer de hoogleraar mr.dr. Afshin Ellian (op de website van Elsevier, 2 december 2015) en van het PvdA-Tweede Kamerlid Ahmed Marcouch (in de Volkskrant van 18 december 2015) is dit een understatement. Salafisme is naar hun mening de ideologische voedingsbodem bij uitstek voor islamitische terreur.
RECHTVAARDIGING / Moeten we de waarschuwing (bloed)serieus nemen? Dat lijkt mij niet – in ieder geval niet op basis van wat ons wordt voorgehouden. De belangrijkste vraag – waarover straks meer – wordt namelijk niet gesteld en zodoende ook niet beantwoord. Hierdoor kunnen wij ook niet weten of we de waarschuwing serieus of zelfs zéér serieus moeten nemen.
Religieuze ideologieën rechtvaardigen al eeuwenlang (terroristisch) geweld van uiteenlopende aard, maar zijn er doorgaans niet de kweekvijver van geweest. Voor het salafisme geldt dit evenzeer. Dat politiek-religieuze gedachtegoed biedt ongetwijfeld een geslepen vergoelijking waar jihadisten hun vingers bij aflikken. Maar evenals ieder ander mens zullen ook salafisten pas over gaan tot agressie en geweld, wanneer zij daadwerkelijk en ernstig worden bedreigd of ervaren dat dit het geval is.
BEDREIGING / Inderdaad, salafisten worden bedreigd en vernederd en meer schaamtevolle krenkingen dreigen. In de bijna poëtische bewoording van de terreurdeskundigen J. Stern en J.M. Berger: ‘Salafism […] is a response to the pain of modernity.’ (ISIS; The state of terror, 2015). De moderniteit manifesteert zich op alle mogelijke terreinen en overspoelt honderden miljoenen aanhangers van de islam, waaronder de traditionalistische salafisten. Juist dit salafisme staat onder grote druk van de indringende vernieuwingen die binnen de islamitische wereld volop aan de gang zijn. In dezen is de vitale emancipatie van vrouwen mogelijk de grootste bedreiging.
Juist die (dreigende) vernederingen vormen dé vruchtbare bodem voor agressie en geweld. Ook al wijzen zij beschuldigend naar de westerse wereld, voor de salafisten komt die bedreiging niet alleen uit de westerse maar vooral uit de islamitische wereld! Salafisten zien hun verworven (machts)positie binnen het wereldwijde islamitische geheel (oemma) en de toepassing van traditioneel strikte leefregels met vaart slijten. Dat (machts)verlies is onvermijdelijk vernederend. Dan volgt de vraag: is de dreigende verbale reactie die de inlichtingendiensten constateerden grootspraak of dodelijke ernst?
foto © Aart G. Broek / Klasse!
VALSTRIK / Het gaat om de last van die bedreiging aan feitelijke en potentiële vernederingen – door sociaal wetenschappers meestal ‘schaamte’ en door salafisten zelf ‘eer’ genoemd. Dit is de vraag die achterwege bleef en antwoord behoeft. Die schaamtelast zet aan tot haat en discriminatie, initimidatie, verwerpen van het gezag van de overheid en de toepassing van een eigen rechtssysteem, het voeden en verspreiden van angst- en vijandsbeelden en enkele andere zaken waarop het rapport van AIVD en NCTB wijst. Dit zijn in de eerste plaats symptomen, maar waar die precies op wijzen weten we niet. Betreft het grootspraak? Dodelijke ernst?
Juist de vraag naar die broeierige voedingsbodem ontbreekt. Kortom, extra huiswerk voor AIVD en NCTB; graag een antwoord op de vraag: hoe krachtig is dat broeinest aan schaamte bij salafisten? Dan wel hoe ernstig zijn zij in hun eer aangetast? Dát is wat we moeten willen weten, anders bereiden we ons stumperig voor op de confrontatie waarvoor inlichtingendiensten, Ellian en Marcouch – elk met een eigen stelligheid – waarschuwen.
Het antwoord zou zomaar kunnen zijn, dat de salafisten zich inderdaad ernstig bedreigd voelen en hun huid – dan wel hun eer – duur wensen te verkopen. Geen grootspraak maar geweldsdaden. Maar ook dán weet je dat het tactisch zeer onverstandig is om het salafisme en de prediking van deze leer te verbieden. Voor AIVD, NCTV en het Openbaar Ministerie vormt het salafisme dat zich openlijk manifesteert een verleidelijke valstrik om jihadisten te (ver)volgen! Ondergronds zijn salafisten zo gesluierd als in een niqaab.
