De strijd tegen racisme lijkt het ontslag van Zwarte Piet te rechtvaardigen. Zwarte Piet zou hét symbool van racisme zijn. Symbolen roepen de praktijk van vernederen op en wrijven de schaamtegevoelens als zout in de wond. Weg ermee. Gaan we met het opruimen van dergelijke symbolen allemaal meedoen?
door Aart G. Broek
DREADLOCKS / Een willekeurig voorbeeld: wordt het geen hoog tijd een gevecht aan te gaan tegen het dragen van dreadlocks? Het laten groeien van het kroezige haar tot woeste manen vormt namelijk hét symbool van dictatoriale macht, uitbuiting en racisme.
Voor de religieuze beweging van het rastafarianisme, ontstaan in Jamaica, is het dragen van dreadlocks een symbolische toenadering tot hun god, die – onder verwijzing naar het Bijbelboek Jeremia – een zwarte huidkleur zou moeten hebben. Die god wordt algemeen Jah genoemd, zou ten tijde van het ontstaan van de rastafaribeweging een ‘levende’ god zijn.
Het bleek Haile Selassie te zijn, ofwel Ras Tafari, de Overwinnende Leeuw van de stam van Juda (en nog een reeks van eretitels). In de haardracht van dreadlocks imiteert de rastafariër de manen van de leeuw en verbindt zich zodoende met de geest van de leeuw van Juda. Daarenboven onderstrepen de ‘manen’ de dominante rol die de man in deze beweging speelt: vrouwen zijn er om kinderen bij te verwekken en die te baren, om te koken en om te (be)dienen.
De aanblik van dreadlocks is een gruwel voor mij en eenieder die zich ook maar enigszins realiseert welk een potentaat Haile Selassie (1892-1975) is geweest en wat het rastafarianisme voorstaat. Racisme, witte privileges en getroebleerd blank bewustzijn worden gekritiseerd door mensen waarvan meerdere de dreadlocks op hun eigen hoofd cultiveren. Valt de kritiek op Zwarte Piet nog serieus te nemen? Zijn dreadlocks te tolereren, terwijl die het symbool zijn van dictatuur, uitbuiting en racisme?
TOLERANTIE / Het lijkt gerechtvaardigd om te zeggen: haal eerst de balk eens uit je eigen oog, voor je je bemoeit met de splinter in de mijne. Nee, daartoe roep ik de dreadlocks niet in beeld. Het gaat mij om de reikwijdte van verdraagzaamheid en zodoende onze rechtstaat. Wanneer tolerantie iets betekent, dan is het het verdragen van uitingen die je om enigerlei reden tegen de borst stuiten. We moeten ons realiseren dat alle sociale, etnische en religieuze groepen in onze samenleving zich inlaten met aangelegenheden die ‘de ander’ nauwelijks door de strot krijgt – in figuurlijke en soms zelfs letterlijke zin.
Voorgaande is een fragment uit het hoofdstuk ‘Ook al ben ik zwart als roet’ in Schaamrood; Aantekeningen over angst, agressie en ambitie. Het boek is te verkrijgen via reguliere webwinkels als bol.com, bruna, ako, eci en managementboek of regionale boekhandels als Athenaeum, Paagman en De Kler; gebrocheerd in omslag met flappen, 164 blz., € 16,50.
Foto’s © Aart G. Broek / Klasse!
Motiverende respons uit de eerste hand:
‘[Ik heb] met veel plezier Schaamrood gelezen. Zowel herkenning als out-of-the-box ervaring bij je essays. […] Je boek zet aan tot denken én draagt ook oplossingen aan.’ MvD, 21 september 2017.
‘[Ik] heb je boek in één dag uitgelezen. Makkelijk leesbaar en fascinerend. Mijn complimenten.’ NS-G, 23 september 2017.
‘Veel dank voor je boek met belangrijke beschouwingen over schaamte en vernedering.’
EHB, 24 september 2017.
‘Ik vorder in jouw Schaamrood en wilde er eigenlijk iets over schrijven, maar ik vind het moeilijk om commentaar te leveren op essays waar ik het eigenlijk mee eens ben.’ FdH, 2 oktober 2017.
‘Ik heb je Schaamrood met plezier en vaak ook instemming gelezen. Je schrijft goed, dat weten we. En je zoekt de confrontatie met enig plezier op, een echte dwarsligger. Ik begrijp de redenering over beschaming > schaamte > agressie wel. Het is een aannemelijke redenering.’ GJO, 31 oktober 2017.
‘[Schaamrood] is goed om de geest scherp te blijven houden. We moeten meer en meer over dit thema praten en schrijven.’ – EvHH, 21 november 2017.
‘De auteur hoeft zich voor dit kloeke werkje in elk geval niet te schamen.’ – Sargasso, 27 november 2017.
