Vertrouw op Allah, maar bind eerst je kameel vast

We weten waardoor jihadgangers hun heil bij geweld zoeken. Gegeven die kennis hoeven we ons niet af te vragen of bestaande deradicaliseringsprogramma’s zinvol zijn. Een effectief ‘medicijn’ moet nog ontwikkeld worden. Het maatwerk dat het hoofdredactioneel commentaar [in Trouw] van maandag 17 juli jl. bepleit, getuigt dan ook van een ongerechtvaardigd optimisme.

door Aart G. Broek in Trouw, 29 juli 2017; uitgebreider op website Doorbraak, 3 juli 2016.

De terrorismedeskundige Jessica Stern bracht jaren door bij militante groeperingen in de islamitische wereld. Zij kwam tot de conclusie dat schaamtevolle ervaringen een uitzonderlijk krachtige brandstof voor geweld kunnen zijn. Het werd inmiddels door de nodige wetenschappers nadrukkelijk onderschreven.

SCHAAMTE / Hoe overtuigend de diagnose van Stern en anderen ook mag zijn, ze geven geen antwoord op de vraag hóe om te gaan met wat we in het dagelijks leven ‘schaamte’ noemen: het opdoen van vernederingen en én de angst voor herhaling ervan. We hebben inmiddels echter de nodige sociologische, sociaalpsychologische en neurologische kennis van wat schaamte behelst, hoe het ontstaat én wat het kan uitrichten.
             We weten met welk ingrijpend sociaal-emotioneel fenomeen we te maken hebben en waar die bovenal worden opgedaan. Zo weten we dat de ernstigste vormen van schaamte worden opgedaan in de eigen sociaal-culturele groep, in onderhavig geval, die waartoe de jihadgangers behoren: de moslimgemeenschap.  Schaamte-ervaringen staan in onze ziel gegrift als letters in marmer: voor de rest van ons leven. Ze zijn onuitwisbaar,  uiterst pijnlijk en vormen de ader van een vrijwel onverzadigbare verlangen naar het zo dikwijls gehoorde ‘respect’,  d.w.z. geborgenheid, waardering en bewondering. Bij gebrek daaraan lonkt de weg van geweld: if you can’t join them, beat them!

RESPECT / Vernedering verlangt respect ter compensatie – goedschiks of kwaadschiks. Meer dan eens is het ondoenlijk om dat respect te verkrijgen in de eigen moslimgroep en nog minder in de bredere maatschappelijke context. Een rechtvaardiging voor een gewelddadige (uit)weg is vervolgens gemakkelijk te vinden. De jihadganger is – in de eigen beleving – slachtoffer van het decadente Europa en van de eigen moslimgroep die de leer van de Koran verzaakt. Respect wordt vervolgens in de koesterende jihadgroep wél gevonden, hoe kortstondig die soms mag zijn in dit aardse leven.
             Het opdoen van ernstige schaamte-ervaringen in het eigen verleden, een gebrek aan koesterende geborgenheid in het heden en een ontbrekend toekomstperspectief worden door de jihad ruimschoots goedgemaakt. Als jihadstrijder weet je je geborgen tot in het hiernamaals. Met gewelddadige agressie wreken de jihadstrijders de eigen opgelopen schaamte. Het is een betoverend (droom)beeld dat strijders zichzelf en lotgenoten in de Europese landen voorhouden. Die reis, de oorlogservaringen en het vertrek (deserteren) uit de gewelddadige jihad zijn vervolgens voor de jihadspijtoptanten tot nieuwe en extra belastende schaamte-ervaringen verworden.

WENSDENKEN / Het drieluik is zichtbaar dat voor het afkicken ingekleurd moet worden, namelijk a] een regulier acceptabele geborgenheid in het heden; b] een duurzaam toekomstperspectief; c] een evenwichtige emotionaliteit, d.w.z. het verwerken van de gemankeerde, door schaamte aangestuurde emotionaliteit die in het (recente) verleden werd opgelopen.
             De moslimgemeenschappen en westerse samenlevingen die dit invulling zouden moeten geven, bezorgden de IS-spijtoptant juist de schaamte-ervaringen die tot het afreizen naar het kalifaat en het gewelddadig handelen aanzetten. Wij kunnen ons toedichten de jihadspijtoptanten als ‘de verloren zoon’ (c.q. dochter) in de armen te sluiten. Dat is wensdenken. We zijn vooralsnog niet in staat om het geschetste drieluik praktisch te realiseren. Ondoenlijk.

De IS-spijtoptanten zijn en blijven dan ook een kruitvat met een lontje dat gemakkelijk aangestoken kan worden. Niet voor niets bouwen we al eeuwen het kruithuis zo ver mogelijk buiten de woonkernen. Houden zo. Of, in stijl met het onderwerp, vertrouw op Allah, maar bind eerst je kameel vast.

Voor de exacte versie in Trouw: 

Download (PDF, 1MB)

Voor een luisterrijk commentaar op dit betoog, zie ‘jihadi leprozerie’, 1 augustus 2017, op de website slimk1nd

 

 

Dit bericht is geplaatst in Agressiebeheer & veiligheid, Nieuws. Bookmark de permalink.