Leer van Zwarte-Pietenpret op Curaçao

aankomst-sinterklaas-en-zijn-zwarte-pieten-19-11-2016-foto-aart-g-broek-1-r-sAan de andere zijde van het Koninkrijk der Nederlanden is voor ons een les in veranderen te leren. Op Curaçao, dat overwegend een donkere bevolking kent, werd het sinterklaasfeest de afgelopen decennia stap voor stap bijgesteld – een voorbeeldige ontwikkeling.

door Aart G. Broek, op de website Opiniestukken.nl, vanaf 15 oktober 2014; eveneens – in iets gewijzigde versie – op website van Joop.nl, vanaf 8 oktober 2013, en in het Antilliaans Dagblad van 9 oktober 2013; oorspronkelijk een presentatie bij gelegenheid van “Sinterklaasavond” in Perdu, Amsterdam, 6 december 2012.

In mei 1969 liep op het eiland Curaçao een arbeidsconflict volledig uit de hand. Er ontstond een geweldadige revolte van Afro-Curaçaoënaars uit de zwakkere sociaal-economische laag. Het centrum van Willemstad ging in brand op.

ZWARTE SCHMINK

Na die revolte dienden niet alleen de gouverneur, de premier en de hoofdcommissaris een zo donker mogelijke huidskleur te hebben, ook Sinterklaas mocht niet langer blank zijn. Op het eilandelijke Peter Stuyvesant College (PSC) – een school voor havo/VWO – kleurde Sinterklaas en verbleekten de Zwarte Pieten uit protest tegen onderdrukking en racisme van het moederland. Eigenlijk diende het feest voorgoed van het eiland verbannen te worden.
Na enkele jaren was op het PSC Sinterklaas weer wit. De mannen en vrouwen die Zwarte Pieten speelden, werden weer flink zwart geschminkt met een moeilijk verwijderbaar smeersel, óók al waren zij zelf reeds meer of minder donker gekleurd. Op alle andere scholen was het niet anders. Was er niets veranderd? Jawel, op korte termijn minder radicaal handelen, maar op de lange duur ingrijpender ontwikkelingen.

SWINGENDE RITMES

Sinterklaas op bezoek bij een speelschooltje op Curaçao

Sinterklaas op bezoek bij een speelschooltje op Curaçao

Ook in de jaren tachtig meenden honderden ouders, waaronder ik zelf, dat onze kinderen – van zeer uiteenlopende etniciteit – Sinterklaas moesten begroeten bij zijn aankomst in de haven van Willemstad. Hij was blank. Hij reed op een wit paard, misschien wel de enige schimmel op het eiland. Zijn tientallen Zwarte Pieten waren zwart-zwart geschminkte eilandbewoners van diverse huidskleuren. Zij hadden geen paard (zelfs geen ezel), zij liepen, deelden snoepgoed uit, lieten een enkel kind schrikken, maakten kinderen aan ’t lachen, buitelden over elkaar, en zongen luidkeels sinterklaasliederen in de Creoolse taal: het Papiaments, op swingende Caraïbische ritmes!
Die sinterklaashits duwden Nederlandse liedjes moeiteloos de kade af. Onder de bezielende leiding van Enid Hollander en haar kinderkoor Zjozjoli trok Sinterklaas in het Papiaments het eiland over, muzikaal ondersteund door de meest populaire band van het eiland: Doble R die werd geleid door Rignald Recordino.
Zie op Youtube onder meer: http://www.youtube.com/watch?v=PUj6eopF9f0

ENGERD
Niet alleen de liederen veranderden van taal en ritme, ook Sinterklaas werd bijgeschoold. Gezien de achtergrond van de kinderen, werd de Goedheiligman toch echt geacht niet alleen in het Nederlands (de officiële taal) te kunnen spreken, maar sowieso ook een persoonlijk woord in het Engels, Papiaments en Spaans te kunnen richten tot de peuters en kleuters.
De meeste peuters vonden de Zwarte Piet overigens maar ’n engerd. Het eiland bestaat grotendeels uit gekleurde mensen. De heftig zwartgeschminkte Pieten zagen er – mede door hun kleurrijke pakken, gevederde petten en hun capriolen – toch nadrukkelijk anders uit dan ieder was gewend. Zwarte Piet was niet iemand om zich mee te identificeren.

Zjozjoli - oktober 2015 - foto A.G.Broek.red

Kinderkoor Zjozjoli tijdens een oefensessie, oktober 2015 / foto © Aart G. Broek

KARNAVAL
Het feest creoliseerde. De Sint spreekt tegenwoordig allereerst de taal van het eiland: ook het Papiaments werd een officiële taal. De Papiamentstalige liedjes van Enid Hollander, Rignald Recordino en Zjozjoli zijn ‘klassiekers’ geworden en worden jaarlijks volop gespeeld, terwijl ook nieuwe hits zich aandienen. De Pieten verven zich inmiddels in allerhande kleuren die eerder aan het karnaval doen denken dan aan het traditionele sinterklaasfeest.
Langzaam maar zeker wordt het Sinterklaasfeest steeds uitbundiger en wordt het feest nieuwe kleur-, muziek- en dansvariaties meegegeven. Kortom, het feest begint een warming-up voor het carnaval te worden. Van een bestraffende Sint is sowieso al lang geen sprake meer. De Sint is gedienstig. Zwarte Pieten maken de dienst uit. Sinterklaas (blank) en tientallen Pieterknechten (zwart, groen, geel, blauw, rood, oranje) varen jaarlijks de haven binnen onder luid gejuich van honderden kinderen en hun ouders, zowel autochtone eilandbewoners als Nederlandse passanten.
Zie bijvoorbeeld op youtube: http://www.youtube.com/watch?v=dm2Jkl1jDaI (vanaf ca. 2.30 minuten).

ZINGEN, ETEN EN DANSEN
Aan het afschaffen van het Sinterklaasfeest wordt op Curaçao niet gedacht. De uitspraken van de rechter en de VN-commissie bereiken ook het eiland. In die eilandelijke samenleving is echter al lang en breed bekend, dat je Sinterklaas zwart kunt maken en Nederlandse stagiaires voor Zwarte Piet kunt laten spelen zoveel je wilt. Met die wisseling van kleuren wordt echter geen enkele garantie ingebouwd dat de samenleving er substantieel door verandert. Kortom, laat je niet leiden door overspannen verwachtingen van een radicale ommezwaai. Kleur het feest rustig bij en blijf vooral zingen, lekker eten en niet te vergeten dansen.

Sinterklaas blijft dus op het eiland komen. Hij komt met ‘Zwarte’ Piet. De weersvoorspellingen in het moederland mogen slecht zijn, op het eiland schijnt de zon. Curaçao kent zelden slecht weer. De kinderen van Enid en Riginald zingen dan ook: Mi kurason ta bati, budikudum / Mi pia ta tembla, rikitikitum, / ma tog mi ta kontentu … ta luna di San Nikolas. [M’n hart slaat hard, boedikoedoem / M’n knieën knikken, rikketikketoem, /maar toch ben ik blij … want het is de maand van Sint Nicolaas.] Dat kan ook aan deze zijde van het Koninkrijk der Nederlanden.

***

IslandOmslagPowerpointMeer weten over liederen, gedichten, verhalen en ander proza in het Papiaments sinds de afschaffing van de slavernij, lees The colour of my island; Ideology and writing in Papiamentu (Haarlem, 2010; 112 pp. papercover, ingenaaid).

De uitgave is te verkrijgen door een mailtje te sturen naar  info@klasse-oplossingen.nl en het overmaken van € 13,50 op rekeningnummer NL74 INGB 0002 3491 92 t.n.v. Klasse Onderwijs & Opvoeding; het bedrag is inclusief verzendkosten binnen Nederland.

 

Dit bericht is geplaatst in Nederlands-Caribische eilanden: verleden & heden, Nieuws met de tags , , , . Bookmark de permalink.